RADOŚĆ PODRÓŻOWANIA

Wioletta w podróży
MazowieckiePodróżeWarszawa

Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie

Podoba mi się idea powstania Grobu Nieznanego Żołnierza, a historia jak się to odbyło jest dla mnie bardzo wciągająca. Kiedyś gdy zwiedzałam Warszawę w ramach Nocy Muzeów – wybrałam się właśnie do Grobu Nieznanego Żołnierza. I było to dla mnie ciekawe doświadczenie.
Tego dnia, można było zobaczyć żalniki z ziemią z pól bitewnych – co na co dzień jest nie możliwe.

Żołnierz który stał obok, milczał, gdy zapytałam, czy będzie coś opowiadał, czy tylko pilnuje. Rozpoczął opowieść o tym, jak doszło do tego, że ten pomnik powstał. Wcześniej chyba milczał, bo nikt mu rozkazu nie dał 😉 Więc, jeśli kiedyś się wybierzecie w Noc Muzeów by zwiedzać Warszawę, to pamiętajcie o Grobie Nieznanego Żołnierza.

Pierwsze Groby Nieznanego Żołnierza: Francja i Wielka Brytania


Na polach bitewnych I wojny światowej zginęło około 8,5 miliona żołnierzy.

Wśród tych, którzy stracili swoich bliskich był Francuz Fryderyk Simon. Stracił on aż trzech synów. I nie udało mu się odnaleźć ich grobów. Fryderyk Simon podjął działania by ich oraz innych żołnierzy pochowanych w bezimiennych grobach upamiętnić.

9 listopada 1918 parlament francuski uchwalił stosowna ustawę.
Na miejsce powstania tego symbolicznego grobu – został wyznaczone miejsce pod paryskim Łukiem Triumfalnym. Termin odsłonięcia pomnika był na 28 stycznia 1921. W grobie złożono szczątki ośmiu żołnierzy.
11 listopada 1923 został rozpalony Płomień Pamięci. I ta tradycja trwa do dzisiaj. W każdą rocznicę 11 listopada hołd Grobowi Nieznanego Żołnierza oddaje prezydent Francji.


Równolegle do francuskiego Grobu Nieznanego Żołnierza – powstał grób nieznanego żołnierza w Wielkiej Brytanii, gdzie w Opactwie Westminsterskim od 11 listopada 1920 r. złożono szczątki 4 bezimiennych żołnierzy.


Grób Nieznanego Żołnierza w Polsce


Podejście nr 1: Fiasko

Pierwszy pomysł z uhonorowaniem poległych żołnierzy – zakończył się fiaskiem. Pomysł, pojawił się po zakończeniu wojny z bolszewikami i chciano upamiętnić poległych w latach 1914-1921.
Postawienie kapliczki w katerze św. Jana nie spotkało się z wielkim entuzjazmem wśród społeczeństwa. Zbieranie pieniędzy na ten cel nie zakończyło się sukcesem.


Podejście nr 2

Stowarzyszenie Polski Żałobny Krzyż wraz z generałem Juliuszem Malczewskim zaplanowali budowę pomnika w Parku Skaryszewskim. Udało im się zebrać nawet znaczną kwotę.


Do trzech razy sztuka


W sprawę powstania Grobu Nieznanego Żołnierza zaangażował się prezydent Stanisław Wojciechowski. I na jego polecenie w listopadzie 1923 roku powołano Tymczasowy Komitet Organizacyjny Budowy Pomnika Nieznanego Żołnierza.
Po wielomiesięcznych dyskusjach ustalono, że pomnik zostanie wybudowany na terenie Placu Saskiego.


Na osobę odpowiedzialna za projekt Groby Nieznanego Żołnierza został wybrany (bez konkursu) rzeźbiarz Stanisław Kazimierz Ostrowski.
Warto pamiętać, że Stanisław Kazimierz Ostrowski jest również autorem pierwszego pomnika bezimiennych żołnierzy w Polsce czyli: Grobu Nieznanego Żołnierza w Łodzi (ten pomnik był odsłonięty 22 marca 1925)


Komisja przygotowała listę pół bitewnych na których zginęli polscy żołnierze i których szczątki miano złożyć w Grobie Nieznanego Żołnierza. Ograniczono się do 15 pól bitewnych. Wybór nie był łatwy, gdyż przy wyborze należało uwzględnić następujące rzeczy:

  • Musiała być wielka liczba poległych żołnierzy na ograniczonej powierzchni
  • Walka musiała być zaszczytna
  • Pole bitewne musiało znajdować się na terenie Polski.


Ostatecznie wybrano następujące miejsca:

  • Pobojowisko Lwowa łącznie z pobojowiskami nad Wereszycą
  • Pobojowisko Chorupań
  • Pobojowisko Wólka Radzymińska
  • Pobojowisko Borkowo pod Nasielskiem
  • Pobojowisko Sarnowa Góra
  • Pobojowisko Krwawy Bór
  • Pobojowiska w Lidzie
  • Pobojowiska Chodaczków Wielki i Nastasów
  • Pobojowisko Brzostowica Wielka
  • Pobojowisko Przasnysz
  • Pobojowisko Obuchowo pod Grodnem
  • Pobojowisko Komarów
  • Pobojowisko Hrubieszów
  • Pobojowisko Kobryń
  • Pobojowisko Dytiatyń


Losowanie pola bitewnego

Z jednego pola bitewnego miały być przeniesione szczątki żołnierza do Grobu Nieznanego Żołnierza. W tym celu odbyło się losowanie.
Najmłodszy (i obecny na sali) kawaler orderu Virtuti Militari został poproszony o dokonanie losowania. Okazał się nim ogniomistrz Józef Buczkowski z 14 Pułku Artylerii Polowej. Spośród ww. pobojowisk wylosował on Lwów.

Cmentarz Orląt we Lwowie

Na cmentarzu Orląt we Lwowie zostało pochowano 275 bezimiennych bohaterów, których szczątki zostały przeniesione z pół bitewnych.
Na cmentarzu Orląt we Lwowie, 29 października 1925 roku o godzinie 14:30 rozkopano trzy mogiły żołnierskie. Przy każdej z mogił znajdowała się tabliczka „Tu leży Nieznany Obrońca Lwowa”.
Jadwiga Zarugiewiczowa – matka poległego żołnierza i pochowanego w nieznanym miejscu – wskazała na jedną z trzech trumien.
Po otwarciu trumny okazało się, że znajdują się tam szczątki żołnierza który był bez szarży, i miał przy sobie maciejówkę, co oznaczało, że jest on ochotnikiem.
Lekarz, po ceremonii dokonał badania. Okazało się że poległy żołnierz miał około 14 lat i został postrzelony w głowę i nogę.
Szczątki tego żołnierza-ochotnika przełożono do nowej, sosnowej trumny, tę trumnę zaplombowano w cynowej trumnie. A całość umieszczono w zdobionej orłami czarnej trumnie dębowej. Trumny były zaprojektowane przez Stanisława Ostrowskiego.

Z Lwowa do Warszawy

1 listopada 1925 o godzinie 8:48 ruszył pociąg specjalny z Lwowa do Warszawy. W ostatnim wagonie – tym samym, którym do kraju przyjechały zwłoki Henryka Sienkiewicza – znajdowała się trumna bezimiennego żołnierza-ochotnika. Drzwi wagonu były otwarte tak, by każdy mógł ją zobaczyć.
Na trasie były przewidziane liczne postoje po 15 minut. Przejazd zajął 22 godziny.

Odsłonięcie Grobu Nieznanego Żołnierza

2 listopada 1925 nastąpił koniec wędrówki trumny z bezimiennym żołnierzem. Na Dworcu Głównym gen. Maryański przekazał trumnę gen. Sikorskiemu i gen. Suszyńskiemu. Trumna została złożona na lawecie armatniej zaprzężonej w szóstkę koni i przewieziona do katedry św. Jana, gdzie odbyło się uroczyste nabożeństwo.

Po nabożeństwie przetransportowano trumnę przed pomnik księcia Józefa Poniatowskiego (obecnie jego kopia znajduje się przed Pałacem Prezydenckim na Krakowskim Przedmieściu, oryginał został zniszczony w czasie II wojny światowej).

2 listopada 2025 roku o godzinie 13:00, trumna została opuszczona do grobowca. Do grobowca złożono również akt erekcyjny oraz 14 żalników z ziemią z pobojowisk. Złożono również srebrny wieniec od prezydenta Rzeczypospolitej i jedwabny całun w wizerunkiem orła białego.

Następnie nastąpiła cisza, a później oddano 24 wystrzały honorowej salwy armatniej.

Po położeniu płyty na grobie, pierwszą osobą która oddała honory poległym żołnierzom, był prezydent Wojciechowski. Przy grobie została zaciągnięta warta honorowa, która trwa do dzisiaj.

Grób Nieznanego Żołnierza w okresie międzywojennym

Grób przyciągał wielu Polaków. Początkowo tak licznie, że trzeba było specjalnej ochrony.
Był on też miejscem zadumy. Tu przychodzono, gdy miano podjąć jakąś ważną życiową decyzję. Gdy trzeba było coś ważnego przemyśleć.
Przy Grobie Nieznanego Żołnierza nie wypadało palić papierosów, prowadzić głośnych rozmów, należało zdjąć również nakrycie głowy. Żołnierze natomiast salutowali.

Grób Nieznanego Żołnierza w okresie II wojny światowej

W czasie II wojny światowej to było szczególne miejsce dla Polaków. Przychodzono tu by oddać honor poległym żołnierzom.

Pomimo, że plac był miejscem gdzie było patroli niemieckich, 15 sierpnia 1941 roku złożono wieniec z szarfą: Nieznanemu Żołnierzowi Rząd R.P.

28 grudnia 1944 roku pałac Saski został wysadzony, sklepienie arkad zapadło się i płyta nagrobna została przysypana gruzem.

Grób Nieznanego Żołnierza po wojnie

Decyzja o odbudowie Grobu Nieznanego Żołnierza zapadała jeszcze gdy trawały walki. 17 stycznia 1945 zamiast znicza – zostało rozpalone ognisko, które miało je symbolizować.

Podczas porządkowania placu Saskiego i wysadzonego Pałacu Saskiego – odkryto, że kolumny które się nie zostały zniszczone i pod którymi znajdował się Grób Nieznanego Żołnierza – były nawiercone i tam również miałbyć zamieszczony ładunek wybuchowy – ale któryś z żołnierzy tego nie zrobił.

Odbudową tego pomnika zajął się Zygmunt Stępinski i jego ideą było odbudowanie grobu jako ruiny-symbolu, odnawiając tylko trzy środkowe arkady kolumnad.

Od strony Ogrodu Saskiego można podziwiać kraty wykonane przez Henryka Grudwalda, Elementy metaloplastyczne zostały wykonane przez znane przed wojna przedsiębiorstwo Braci Łopieńskich.

Na kratach znajdują się odznaczenia wojskowe (zdjęcia powyżej):
* Krzyż Virtuti Militari
* Krzyż Grunwaldu,
* Krzyż Walecznych

Po wojnie orłom – usunięto korony. I upamiętniono na tablicach ugrupowania walczące w czasie wojny: GL, AL, BCh, AK, Milicje Ludową

Ponowne uroczyste odsłonięcie Grobu Nieznanego Żołnierza.

W dniu 8 maja 1946 o godzinie 20tej, ponownie nastąpiło uroczyste odsłonięcie pomnika Grobu Nieznanego Żołnierza.
W czasie uroczystości złożono ziemię z 24 pobojowisk.

Grób Nieznanego Żołnierza dzisiaj

1 lipca 1965 roku Grób Nieznanego Żołnierza został wpisany na listę zabytków.

2 czerwca 1979 roku – modlił się tu papież Jana Paweł II podczas swojej pierwszej pielgrzymki do Polski

18 kwietnia 1989 roku w grobie została złożona ziemia z mogił katyńskich.

11 listopada 1990 roku zostały przywrócone przedwojenne tablice upamiętniające ważne bitwy. Z czasem były one uzupełniane, i dzisiaj jest ich 22.

Zmiana warty

  • Przy Grobie Nieznanego Żołnierza odbywa się 24 godzina warta honorowa.
  • Zmiany warty odbywają się co godzinę.
  • W każdą niedzielę o 12-tej odbywa się uroczysta zmiana warty.
  • W święta państwowe (3 maja, 15 sierpnia, 11 listopada) odbywa się uroczysta zmiana warty honorowej z udziałem wojsk wszystkich rodzajów
  • W protokole dyplomatycznym jest ujęty obowiązek odwiedzin przez delegacje zagraniczne.

Źródła informacji: