Ruiny klasztoru Karmelitów Bosych w Zagórzu
Na przedpolu starego Zagórza na niewielkim wzniesieniu Mariemont – 345 m n.p.m, w zakolu rzeki Osławy, znajdują się ruiny klasztoru, który był budowany przez 30 lat. W klasztorze tym dawniej zamieszkiwali Karmelici Bosi. Lubię takie ruiny. Z historią i do tego zadbane.
Początek wycieczki do klasztoru Karmelitów Boskich
Sam spacer do Klasztoru zaczyna się w Zagórzu, odruchowo skręciłam gdy zobaczyłam strzałkę z informacją o ruinach. I mała konsternacja. Wjechałam na parking przy kościele, przy którym mogłam zaparkować na 15 minut, i samochodem pod ruiny nie mogłam wjechać, bo droga tylko dla ruchu lokalnego. Poza tym, to tylko 900 metrów, wiec co to przy tych moich górskich spacerkach? Na szczęście, okazało się że po drugiej stronie ulicy znajduje się spory i bezpłatny parking. Raj na ziemi;-)
Spacer do klasztoru, to również spacer drogą krzyżową, która zaczyna się około 400 metrów za kościołem. Same stacje drogi krzyżowej znajdują się w mini ogródkach, przy których znajduje się informacja kto o tą stacje dba. Fajnie, bo wykonana praca nie jest bezimienna. Same stacje też są ciekawe. Warto, poświęcić czas by zatrzymać się i przyjrzeć się poszczególnym rzeźbą, są one dziełem lokalnych artystów.
Wiec, te 900 metrów to całkiem przyjemny spacerek, poza tym towarzyszą jeszcze miłe widoki.
Miłośnikom wędrowania śladami Jana Pawła II dodam, że jest tu Szlak Papieski.
Ruiny klasztoru Karmelitów Bosych
Ruiny jak wspomniałam są zadbane. Jest pięknie odnowiona brama wjazdowa, część murów obronnych również. Jest też udostępniony taras widokowy.
Warto poświęcić czas, by obejść kościół, i po patrzeć się przez kraty. Zachowały się resztki malarstwa iluzjonistycznego.
Przed kościołem znajduję się na kolumnie postać Maryi – w końcu Karmelici wznosili do niej modły, A w obrębie murów, przed wejściem na taras widokowy – piękne rabaty. Jest co podziewać i gdzie spacerować. Dla mnie to fajna, przerwa od chodzenia po górach. Takie miejsca lubię.
Przy ruinach znajduje się też budynek – foresterium – w którym jest:
• Restauracja Micha Mnicha
• Galeria ruchomych obrazów
• Odtworzona cela mnicha
Niestety, ja przybyłam za późno, i pewnie gdybym zaczęła od tych rzeczy swoje zwiedzanie, bym miała ciasteczko i zjadła ciasteczko. A tak…. cóż 😉
Ale na widok ruin w mojej głowie pojawiła się myśl, że trzeba je zobaczyć, jak najszybciej… a poza tym, za mną szła dość duża wycieczka, a ja bardzo lubię swoje indywidualne podziwianie w ciszy. Swoja drogą, potem minął mnie przewodnik i zachwalał jak to solidnie kiedyś się budowało, ciekawe czy wiedział ze budynki już po 15 latach od zakończenia budowy wymagały generalnego remontu.. Ale fakt, mury stoją od początku XVIII wieku, wiec coś z tej solidności było. Tak, czy inaczej, jeśli zdecydujecie się na pobyt w tym miejscu, sprawdźcie godziny otwarcia galerii. Jestem przekonana, że warto tam zajrzeć.
Historia Zakonu Karmelitów Bosych w Zagórzu
Fundatorem zakonu był wojewoda wołyński Jan Adam Stadnicki, ale już jeśli chodzi o wyposażenie i dekoracje to tu pojawia nam się Annę Stadnicka – kasztelanowa wojnicka.
W 1700 roku wojewoda założył fundacje, jako wotum dziękczynne za ocalenie Leska w czasie potopu szwedzkiego.
W 1714 roku zamieszali pierwsi ojcowie i bracia, ale budowa została zakończone w 1930 roku.
Zabudowania zakonu składały się:
- Z kościoła p.w. Wniebowzięcia NMP. Kościół na rzucie krzyża greckiego z jednym ramieniem przedłużonym, tworzącym chór zakonny. Kościół posiadał ośmioboczną nawę główną oraz dwie kaplice boczne. Mury wewnątrz kościoła były ozdobione malarstwem iluzjonistycznym, które zastąpiło budowę ołtarzy.
- Klasztoru na rzucie czworoboku z wirydarzem pośrodku,
- Foresterium, czyli domu gościnnego,
- Budynku bramnego,
- Kordegardy, czyli wartowni,
- Wozowni,
- Obelisku z figurą Matki Bożej Szkaplerznej,
- Zabudowań gospodarczych i studni,
- Oraz ogrodu klauzurowego.
Zabudowania były otoczone murem obronnym.
Przy murach znajdował się szpital-przytułek dla 12 weteranów wojennych pochodzenia szlacheckiego i pierwszymi mieszkańcami tego przytułku byli rycerze spod Wiednia (1683). Mieszkańców przytułku wskazywał włodarz Leska.
Interesującą rzeczą jest sposób budowania zbudowań
- Klasztor – wybudowany wg. Zaleceń dla konwentów mniejszych,
- kościół – dla konwentów większych.
Do budowy użyto żółtego piaskowca transportowanego z pobliskiego kamieniołomu. Przy budowie m.in. sklepień łukowych wykorzystano cegły.
Ciekawe, że w 1748 roku – a wiec, jakieś 15 lat po zakończeniu budowy, budynki wymagały gruntownego remontu. Pilnej interwencji wymagały dachy, oficyny klasztorne, posadzki w kościele, refektarzu i na korytarzach. A wydawało by się, że wtedy solidnie się budowało.
Kościół wraz z placem znajdującym się przed nim oraz dom gościnny był dostępny osobom świeckim, kościół był udostępniony dla wiernych.
Jeśli natomiast chodzi o zabudowania klauzurowe, to bracia mieli:
- 22 cele,
- bibliotekę,
- refektarz,
- kuchnię.
Zniszczenie zabudowań klasztoru Karmelitów Boskich
Podczas konfederacji barskiej 1768–1772 w zabudowaniach klasztornych schronili się powstańcy. Co skończyło się tym, że 29 listopada 1772 roku zostały zabudowania ostrzelane z armat rosyjskich. Doprowadziło to do pożaru i wielu zniszczeń.
Z dużym wysiłkiem dokonano napraw. Niestety władze austriackie niechętnie patrzyły na zakon. Bracia byli wysyłani do pracy na innych parafii, a do Zagórza zostawali przenoszeni – jak by za karę – bracia i ojcowie z większych ośrodków. Nastąpił kryzys wiary, rozluźnienia reguły zakonnej.
W 1810 roku donoszono:
- Kościół, klasztor, szpital i zabudowania gospodarcze są bardzo zniszczone. Mury rozpadają się.
- Zakonnicy często głodują. Nie mają chleba. O żywność muzą starać się w pobliskich wioskach. Nie mają ciepłej garderoby na zimę.
- W zimie zakonnicy nie mają drzewa na opał.
- Klasztor utracił konie, krowy, woły.
- Konwent jest zadłużony na 30,000 fl. Nie ma z czego spłacić długów.
- Przełożeni prowadzą gospodarkę rabunkową ze szkodą dla klasztoru. Utracili kredyty i dochody. Bez zgody kapituły oddali majątki w dzierżawę.
W 1814 pojawił się dekret wytyczający konieczne zmiany i wymuszające pewne zachowania np. braciszkowie i ojcowie mogli spożywać alkohol tylko jako lekarstwo i musieli zacząć ściśle przestrzegać reguły zakonu. Ale mimo tego, klasztor nie odzyskał swojej światłości.
W 1816 w budynkach, które były przeznaczone dla 12 weteranów wojennych – ulokowano dom poprawczy dla…. księży.
Płomienne skutki kłótni ojców Zakonu Karmelitów Bosych
W 1822 wybuchł pożar, który zniszczył kościół, klasztor, zabudowania gospodarcze. Ojcowie zamieszkujący klasztor byli w gorącej krwi kąpani, bo pożar wybuchł w wyniku bójki jaka się wywiązała pomiędzy ojcem Umańkim, a przełożonym zakładu poprawczego ojcem Janem Włodzomierskim. Po pożarze braciszkowie i ojcowie zamieszkali w okolicznych chatach chłopskich. Chociaż, niektórzy twierdzili, że cześć zabudowań nie była aż tak zniszczona by nie dało się w niej zamieszkać.
Pusta kiesa konwentu, nie pozwoliła na odbudowę klasztoru.
W 1831zakon został zlikwidowany, a majątek został przekazany do Skarbu Państwa i tylko część trafiła do funduszu religijnego.
Na przełomie lat 50 i 60-tych podjęto działania związane z uporządkowaniem terenu. Niestety po 1962 roku zostały prace wstrzymane. I aż do 2000 roku teren ulegał stopniowemu zniszczeniu.
W 2000 roku teren przeszedł na własność władz samorządowych i rozpoczęto prace związane z udostępnieniem ruin turystce.
W 2017 roku Gmina Zagórz otrzymała dofinansowanie z Unii Europejskiej na projekt adaptacji ruin budynku Foresterium.
Wyszło całkiem fajnie. Lubię takie miejsca. Warto, się zatrzymać i pochodzić śladami zakonników sprzed wieków.
Trochę o postaniu zakonu Karmelitów Bosych
Nazwa zakonu oczywiście nawiązuje do Góry Karmel, obecnie jest to Park Narodowy Góry Karmel, a UNICEF uznało obszar góry za rezerwat biosfery.
Karmel oznacza Ogród Boga lub Winnicę Boga. Na zboczu tej właśnie góry zamieszkał Eliasz, którego imię oznaczało „moim Bogiem jest Jahwe”. Eliasz przepowiedział Bóg ześle za to na Izrael karę – trzy lata suszy. Proroctwo się spełniło. W trzecim roku suszy, Eliasz złożył ofiarę i wkrótce spadł deszcz. Jednakże, to nie spowodowało nawrócenia się, a Eliasz musiał uciekać na pustynię, gdzie pożywienie mu przynosił anioł lub kruk. Eliasz był uważany za pierwszego pustelnika.
Z czasem na zboczach Góry Karmel zamieszkali pustelnicy czczący Maryję i wnosili do niej modły.
W XIII wieku został założony Zakon Matki Bożej z Góry Karmel. A Święto Matki Bożej z Góry Karmel jest obchodzone właśnie dzisiaj (czyli w dniu gdy po wojażach wróciłam do domu i w końcu usiadałam do laptopa, korzystając że za oknem deszcz), czyli 16 lipca.
Obecnie na zboczach Góry Karmel znajdują się dwa zakony:
- Klasztor karmelitów bosych Stella Maris
- Klasztor karmelitanek francuskich pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny z Góry Karmel (Notre Dame du Mont-Carmel
Karmelici Bosi w Polsce
Karmelitów Bosych do Polski sprowadziła para królewska Jadwiga Andegaweńska i Władysław II Jagiełło w 1397. Do końca panowania Jagiełłów powstało aż 11 klasztorów. Największy rozkwit tego zakonu przypadł na XVII i XVIII wiek. W 1617 utworzono pierwsza samodzielną prowincje. W czasie rozbiorów Polski doszło prawie do całkowitej likwidacji zakonu.
Ubiór Karmelitów
Karmelici Bosi noszą brązowy habit, składający się z tuniki, szkaplerza, kaptura, różańca i krzyżyka procesyjnego. Kaptur habitu jest mniejszy niż w przypadku Karmelitów Trzewiczkowych, których nie nazywa się trzewiczkowymi, tylko Karmelitami. Aha, jest jeszcze Świecki Zakon Karmelitów Bosych. Trochę, można się pogubić.
A co z butami Karmelitów? Mają je czy nie?
W 1432 roku papież zatwierdził złagodzoną regułę karmelitów, i wówczas część zakonników nie zgodziła się z tym, i pojawił się wśród karmelitów rozłam, na trzewiczkowych i bosych.
Cóż.. Karmelici Bosi chodzą w butach. Bóg nakazuje Mojżeszowi na górze Synaj: „zdejm sandały z nóg, gdyż miejsce, na którym stoisz, jest ziemią świętą”. Obuty człowiek staje się zdobywcą obcych ziem, zaborcą i zarazem obrońcą własnego terytorium. Bosy – jest bardziej wrażliwy. Na obrazach możemy zobaczyć wiele aniołów i świętych bez obuwia (chociaż często też występują w sandałach), natomiast różnego rodzaju żołnierze i władcy – są obuci. Stopy bez obuwia oznaczają pewne ubóstwo, uduchowienie. Bosość karmelitów miała też symbolizować rezygnacje z dóbr doczesnych.
Reguła Karmelitów
Karmelici Bosi posiadają swoją własną regułę, która została stworzona przez św. Alberta – łacińskiego patriarchę Jerozolimy. Reguła wskazuje na to, w jaki sposób zakonnik ma oddać swoje czyste i pełne miłości serce Bogu, realizując swoje codzienne życie. Wśród punktów reguły znajdują się takie, które mówią że Karmelita nie może posiadać na własność rzeczy, ale powinien mieć własną celę i oczywiście jest dużo wytycznych dotyczących modlitwy, kontemplacji, milczenia, i posłuszeństwa.
Jeśli interesuje Cię ten temat zajrzyj na stronę Karmelitów Bosych: https://karmelicibosi.pl/regula-pierwotna/
Święci i błogosławieni zakonu Karmelitów Bosych.
Zakon dał 45 świętych i błogosławionych, w tym jedną świętą która została patronką Europy, czyli Edyta Stein, znaną pod zakonnym imieniem: Teresa Benedykta od Krzyża.
To bardzo ciekawa postać: niemiecka filozof i fenomenolog, przez wiele lat określała się jako ateistka. Po różnych perypetiach życiowych zetknęła się z książką Życie św. Teresy z Avili – która okazała się bardzo kluczowym elementem w jej nawróceniu.
- W 1 stycznia 1922 ochrzciła się.
- Po tym jak Adolf Hitler doszedł do władzy, straciła prace (była żydówką).
- 13 października 1933 wstąpiła do Zakonu.
- 2 sierpnia 1942 została zatrzymana przez hitlerowców.
- 9 sierpnia 1942 zginęła w KL Auschwitz-Birkenau.
- 1 października 1999 została ogłoszona patronką Europy.
- Jest film poświęcony Edycie Stein: Siódmy pokój
Źródła informacji
• https://klasztorzagorz.pl
• https://przemysl.karmel.pl/zagorz/
• https://www.karmel.pl
• https://opoka.org.pl/biblioteka/D/DZ/historiakarmelu.html
• https://www.zamkipolskie.com/zagorz/zagorz.html
Przydatne informacje
Adres:
Klasztor Karmelitów Bosych w Zagórzu
Centrum Kultury Foresterium
ul. Klasztorna 32
38-540 Zagórz
• Parking bezpłatny – naprzeciwko kościoła w Zagórzu
• Zwiedzanie ruin – bezpłatne
• Zwiedzanie Centrum Kultury Foresterium – wymagane bilety (sprawdź godziny otwarcia i ceny: https://klasztorzagorz.pl/oferta/)